Over evolutie e.d.

99. Determineren van planten - 4. Computer zoeken

Het vierde en laatste artikel in deze serie gaat over het gebruik van de computer bij het determineren van planten. In het computer tijdperk moest het er natuurlijk een keer van komen: een Flora op de computer. In 1993 had ik al twee programma's, beide door amateurs gemaakt, die je kon zien als een eerste begin. We zijn nu bijna 25 jaar later, maar de oogst valt tegen en de toestand is nogal chaotisch.

Determineren per computer

Er zijn nogal wat programma’s op internet die hulp bieden bij het determineren of identificeren van planten en soms voor ook vogels, vlinders etc. Op dit moment is er voor planten alleen de digitale versie van Heukels die redelijk compleet is uitgewerkt en die commercieel verkrijgbaar (al sinds 1999!). Het programma werkt op de pc onder Windows en op de iPhone, (nog) niet onder Android. Helaas is daarbij gewoon het determinatie systeem van Heukels overgenomen zonder echt gebruik te maken van de extra mogelijkheden van de computer. De mobiele versie is niet gratis.
De Soortenbank heeft voor de pc een gratis programma online dat waarschijnlijk identiek is met het Heukels programma. Er hebben ook deels dezelfde mensen aan meegewerkt en dezelfde organisatie die de digitale Heukels uitbrengt. Andere delen van de Soortenbank (vogels, reptielen en amfibieën) zijn wel voor telefoon uitgebracht, de planten niet. Soortenbank/determinatie

99.egelboterbloem (260K) Egelboter is een bescheiden plantje, maar dat zijn vaak de moeilijkste bij het determineren

Een vreemd geval is het programma “Interactieve Flora van Nederland en Vlaanderen” van Jan Marijnissen dat in 1998 op CD uit kwam, ongeveer tegelijk met de eerste versie van de digitale Heukels. Het programma stelt een aantal vragen over de plant die je wilt determineren bijvoorbeeld kleur, bladvorm, aantal bloemblaadjes, stengelvorm enzovoort. Je vult de dingen in die je denkt zeker te weten en dan meldt het programma dat er bijvoorbeeld nog 23 mogelijkheden zijn. Als je dat teveel vindt, probeer je nog een paar antwoorden en dan heb je bijvoorbeeld nog 5 mogelijkheden. Je vraagt dan het programma de foto’s van die 5 planten te laten zien, waar als het goed is de gezochte plant tussen zit. Zo niet dan ga terug en bekijk je nog eens de antwoorden die je hebt gegeven, etc.
De versie uit 1998 liep nog niet helemaal soepel, maar dit was echt het goede systeem. En dan de verrassing: nergens meer te krijgen. Wat er precies gebeurd is weet ik niet, maar het lijkt er op dat het programma alleen nog te benaderen is via een centrale computer die in principe alleen toegankelijk is voor scholen als onderdeel van het programma “Biologie voor jou”. De brugklassers leren blijkbaar determineren via dit programma!

Een andere, beperktere flora die ook op middelbare scholen wordt gebruikt is “Wilde Bloemen in Nederland". Hierop staan volgens de site 317 planten met zo’n 3000 foto’s. Op de computer werkt het programma goed. Het zoeksysteem is vergelijkbaar met dat van Jan Marijnissen, hoogstens wat minder overzichtelijk. Dit jaar (2016) is een mobiele versie geïntroduceerd. Wilde bloemen in Nederland

Nog beperkter is de site die bomen determineert op basis van de bladeren. Hierop staat een lijst met 34 bomen waarvan er 5 niet in de determinatietabel zitten. Ik vermoed dat de maker geïnspireerd was door een Amerikaanse app die voor Amerikaanse bomen op basis van de bladvormen de naam bepaald. Maar voorlopig heeft hij nog een eind te gaan. Bomenlijst

Zeer ambitieus is de Nederlandstalige “Flora Europa”, nu (sept. 2016) met het respectabele aantal van 902 planten, 101 bomen en 291 paddenstoelen in hun database Flora Europa. En momenteel lopen die aantallen snel op. Voor alleen Nederlandse planten is dit een hele mooie start, maar als ze echt heel Europa willen bewerken stelt dat nog niet veel voor. Maar de site is mooi, fraaie foto’s en een overzichtelijk zoeksysteem vergelijkbaar met dat van Marijnissen.
Jammer dat ik in mijn eerste poging net de egelboterbloem opzocht. Ik vulde in: gele bloemen, 5 bloemblaadjes, aparte bloemblaadjes, bloei in juli, hoogte 0 tot 30 cm. Dat leverde 25 hits op, maar geen egelboterbloem! De hoogte veranderen in "30 tot 60 cm" in plaats van "0 tot 30 cm" leverde 37 hits op en daar zat egelboterbloem wel bij! Voor mijn gevoel komt egelboterbloem niet boven de 30 cm, maar de makers zullen vast wel gelijk hebben. Maar dit laat weer eens zien dat de computer alleen maar ja/nee kent terwijl wij in dit soort zaken aankomen "met voor mijn gevoel". We zullen dus ook met de computer flexibel moeten blijven. 99.Flora Europa - schema (130K)
Van de "Flora Europa" bestaat (nog) geen mobiele versie. Ik zag op internet wel een app voor iPhone "Flora Europe" aangeboden door een andere, een Amerikaanse producent. Verder een "Flora of NW Europe" die suggereert ook in het Nederlands te zijn, maar alleen Engelse info heeft. En ook nog een "Flora Europe Android App" die me wel erg vaag leek. En tenslotte de "Flora West Europa", die zegt bedoeld te zijn voor boeren. Het is een slechte vertaling uit het Frans en je kunt er niet mee determineren.

Nog een Nederlandse site: "Flora van Nederland" van een stichting die onderdeel is van de Koninklijke Nederlandse Botanische Vereniging. Flora van Nederland
Ze hebben nu (sept. 2016) 503 planten op hun site staan in zogenaamde plantenpaspoorten. Die planten beschrijvingen zijn zeer uitgebreid, maar duidelijk minder in aantal dan die van de Flora Europa. Van 450 planten staat een determinatievideo op de site. Deze duren ongeveer 2 minuten en laten uiteraard de plant en zijn biotoop zien terwijl een stem op de achtergrond zo'n beetje verteld wat je ook in beschrijvingen zou kunnen lezen. Voor het determineren zelf is het probleem dat je om de goede video te starten, eerst een naam moet hebben. Daarna is het natuurlijk dan wel snel duidelijk of je de goede plant te pakken hebt. Er is ook een systeem om te determineren los van de video's. Dit is vergelijkbaar met Marijnissen en de Flora Europa maar veel onoverzichtelijker.

"Flora van Nederland" biedt naast de mogelijkheid om te determineren, nog erg veel informatie over planten, plantengemeenschappen, biotopen etc.

99.grijskruid (221K) Grijskruid (Berteroa incana) is een kruisbloem die dat knap weet te camoufleren

Conclusies

Nog een praktijk voorbeeld: ik zag bij een vriend een wilde planten tuin, schitterend, allerlei planten die je normaal alleen in de Flora tegen komt. Een daarvan was grijskruid, klein en onopvallend. Maar toen ik het hele kleine bloemetje van dichtbij bekeek, leek het alsof de bloem twee keer vier bloemblaadjes had in twee rijtjes tegenover elkaar. Dit is een nog al ongebruikelijke opbouw van een bloem. In het kader van dit artikel moest ik dit toch thuis even opzoeken. De online zoeksystemen (behalve Heukels) bleken grijskruid toen (nog) niet te hebben. Maar anders had ik die plant toch niet gevonden want ik zou begonnen zijn met op te geven dat de bloem 8 witte kroonblaadjes had. Fout: grijskruid is een kruisbloem die zijn vier kroonblaadjes soms niet netjes in een kruisvorm zet! Omdat ze zo klein zijn en zo diep zijn ingesneden lijkt het dat er acht losse blaadjes zijn!
Kortom, bij het determineren met de computer zal wel weer blijken dat de mens de zwakste schakel is. Maar dat went ook. Overigens Heukels noemt de kroonblaadjes '2-spletig' waarschijnlijk is 2-lippig of 2-lobbig bedoeld. Heukels is ook mensenwerk.

Het is eigenlijk maar een vreemd verhaal met de planten op de computer. In 1998 leek het allemaal heel hard te gaan met de Heukels en de flora van Marijnissen. Maar daarna lijkt de hele ontwikkeling zo'n 15 jaar te hebben stil gelegen. Misschien is er gewacht op de mobiele telefoon ofschoon de resultaten daarvoor op dit moment ook nog niet indrukwekkend zijn.
Maar er zijn in ieder geval veel activiteiten op dit gebied, dus vanaf nu zal het wel hard gaan denk ik. Helaas dacht ik dat dus in 1998 ook en dat is een zeer foute gedachte gebleken.
Als je nu in het veld wilt determineren met de telefoon heb je in Nederland maar twee mogelijkheden: de uitgebreide maar lastige Heukels of de zeer beperkte "Wilde bloemen in Nederland".
Voor thuis achter de computer zou mijn keuze vallen op de "Flora Europa". De "Flora van Nederland" is zeker niet veel slechter, maar daar moet je waarschijnlijk eerst wennen aan het zoeksysteem. En ik heb nog altijd een stokoude CD-Rom van Marijnissen die zelfs onder Windows 10 nog werkt!

Jan van Dingenen - 2016

Artikelen in deze serie

- 96. Determineren van planten - 1. De namen

- 97. Determineren van planten - 2. Flora boeken

- 98. Determineren van planten - 3. Opzoeken van papier

- 99. Determineren van planten - 4. Computer zoeken